اطلاعات پایه
اطلاعات پایه در مورد جمهوری اسلامی ایران
جمهوری اسلامی ایران، کشوری در جنوب غربی آسیا در منطقه خاورمیانه است. ایران به‌عنوان یک سرزمین و یک ملت، دارای تاریخی کهن (دست‌کم هفت هزار سال) بوده و یکی از تاریخی‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود. ایران به‌واسطه قرار گرفتن در منطقه مرکزی اوراسیا، دارای موقعیتی ژئواستراتژیک است. این کشور از اعضای پایه‌گذار سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی، اوپک و سازمان اکو می‌باشد. ایران به‌واسطه در اختیار داشتن منابع عظیم نفت و گاز، سهم عمده‌ای در زنجیره توسعه و پیشرفت اقتصادی جهانی ایفا می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران در شمال با کشورهای جمهوری ارمنستان، جمهوری آذربایجان و جمهوری ترکمنستان؛ در شرق با کشورهای جمهوری اسلامی افغانستان و جمهوری اسلامی پاکستان و در غرب با کشورهای جمهوری ترکیه و جمهوری عراق مرز زمینی دارد و همچنین در شمال از طریق دریای خزر با کشورهای فدراسیون روسیه و جمهوری قزاقستان و در جنوب در حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان با کشورهای کویت، بحرین، امارات، عمان، قطر و عربستان سعودی مرز دریایی دارد.
نوع حکومت:
حکومت ایران، جمهوری اسلامی و روز ملی آن بیست و دوم بهمن می‌باشد. پایتخت آن شهر تهران است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، ایران شامل 31 استان، 336 شهرستان، 889 بخش، 1015 شهر و 2400 دهستان است.
پرچم:
پرچم جمهوری اسلامی ایران از سه ردیف افقی مساوی تشکیل‌شده که رنگ سبز در بالا، سفید در وسط و قرمز در پایین قرار دارد. آرم ملی (کلمه‌الله) با رنگ قرمز در وسط قسمت سفید قرار گرفته است. کلمه الله‌اکبر با رنگ سفید، 11 مرتبه در طول لبه پایین ردیف سبز و 11 مرتبه در طول لبه بالای ردیف قرمز تکرار گردیده است.
جغرافیا:
کشور ایران با وسعتی بیش از یک‌میلیون و شش صد و چهل‌وهشت هزار کیلومترمربع (هفدهمین کشور جهان ازنظر مساحت)، در غرب قاره آسیا واقع‌شده و عموماً جزو کشورهای خاورمیانه به‌حساب می‌آید. ایران در نیمه جنوبی منطقه معتدل شمالی بین 25 درجه و 00 دقیقه تا 39 درجه و 47 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 44 درجه و 02 دقیقه تا 63 درجه و 20 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. درمجموع محیط پیرامون ایران بالغ‌بر 8731 کیلومتر است که 2700 کیلومتر آن مرز آبی و 6031 کیلومتر آن مرز زمینی است.
آب‌وهوا:
ایران ازلحاظ آب‌وهوایی، یکی از منحصربه‌فردترین کشورهاست. اختلاف دمای هوا در زمستان بین گرم‌ترین و سردترین نقطه گاهی به بیش از 50 درجه میرسد . به‌طورکلی، ایران در منطقه‌ای قرار گرفته است که ازنظر بارندگی در سطح نیمه‌خشک و خشک تقسیم‌بندی شده است. آب‌وهوای ایران متأثر از چندین سامانه می‌باشد:
- سامانه پرفشار سیبریایی که با ریزش به عرض‌های جنوبی در نوار شمالی بارش باران و برف و کاهش دما و در سایر نقاط فقط کاهش دما را به همراه دارد.
- سامانه باران‌زای مدیترانه‌ای که از سمت غرب وارد کشور میشود و موجب ریزش باران یا برف در بسیاری از نقاط غربی، مرکزی و شرق کشور میشود.
- سیستم کم‌فشار جنوبی که در نوار جنوب و جنوب غرب، موجب رگبار باران میشود.
میزان بارندگی بسیار متغیر است. در شمال در استان گیلان حدود 1600 میلی‌متر است و در نواحی کویری بارش عمدتاً بسیار کم و در حدود 50 میلی‌متر گزارش شده است. بارش نواحی شمال غرب و غرب، دامنه‌های جنوبی البرز و شمال شرق تا حدودی قابل‌توجه(حدود 500 میلی‌متر) می‌باشد. در سایر نقاط میزان بارش از 200 میلی‌متر تجاوز نمی‌کند.
اختلاف دمای هوا در ایران در نقاط مختلف زیاد است. درحالی‌که در فصل زمستان دمای شهرکرد در شب به (42- درجه) هم میرسد، مردم اهواز هوای تابستانی (40+ درجه) را تجربه می‌کنند. هوای سواحل شمالی در تابستان گرم و مرطوب و زمستان معتدل می‌باشد. نواحی شمال غرب و غرب، تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سرد و در نواحی جنوبی، تابستان بسیار گرم و زمستان‌هایی معتدل دارند. در نواحی مرکزی، تابستان‌ها گرم و خشک و زمستان‌ها سرد می‌باشد.
کوه‌ها:
مجموعه رشته‌کوه‌های عظیمی، حوزه داخلی ایران را محاصره کرده‌ا‌ند. بیشتر سطح کشور، بالای ارتفاع ۱۵۰۰ فوت است. یک‌ششم از سطح کشور، ارتفاع بیشتر از ۶۵۰۰ فوت دارد. نقطه مقابل آن، مناطق ساحلی خارج از این حلقه هستند. در شمال کشور،650 کیلومتر در راستای دریای خزر به عرض حداکثر 113 کیلومتر و حداقل 16 کیلومتر از ارتفاع 10 هزار فوت تا 90 فوت پایین‌تر از سطح دریا افت می‌کند. در جنوب، فلات از 2 هزار فوت تا سطح ناهموار که سه برابر آن ارتفاع دارد، به خلیج‌فارس و دریای عمان میرسد.
رشته‌کوه‌های زاگرس از شمال غربی ایران، از مرز ارمنستان تا جنوب به خلیج‌فارس کشیده شده و از طرف شرق نیز در استان سیستان و بلوچستان امتداد یافته است. درحرکت به سمت جنوب، این رشته‌کوه تبدیل به یک سری رشته‌کوه‌های موازی به وسعت 200 کیلومتر میشود که در میان دشت‌های بین‌النهرین و فلات مرکزی ایران واقع‌شده‌ا‌ند. جریان‌های آب این رشته‌کوه‌ها در سمت غرب، دره‌های عمیق و باریکی را ایجاد کرده و زمین در این مناطق، بسیار سخت و غیرقابل‌دسترس است و جمعیت آن را بیشتر عشایر تشکیل می‌دهند. رشته‌کوه‌های البرز باریک‌تر از زاگرس بوده، ولی به همان شکل در طول ساحل دریای خزر تا مرز استان خراسان در شرق کشیده شده و در مرز با افغانستان به تپه‌های شنی تبدیل میشوند. بلندترین قله آتش‌فشان که عموماً با برف پوشیده شده، قله دماوند است که 5610 متر ارتفاع دارد. فلات خشک داخلی که به آسیای مرکزی گسترش می‌یابد، توسط دو رشته‌کوه کوچک‌تر قطع میشود. قسمت‌هایی از این مناطق صحرایی با شن و کلوخ پوشیده شده و به سمت کوهپایه‌ها به خاک حاصل خیز تبدیل میشود. در هرجایی که امکان نگهداری آب باشد، پوشش گیاهی وجود دارد که نمایانگر مسیر قدیمی عبور کاروان‌هاست.
بیابان‌ها:
بیابان‌های ایران از شمال غربی نزدیک به تهران و قم تا مسافتی حدود 650 کیلومتر به سمت جنوب شرقی و خارج از مرزهای ایران کشیده میشوند. تقریباً یک‌ششم مساحت ایران را کویر تشکیل می‌‌دهد. بزرگ‌ترین این بیابان‌ها، کویر لوت و دشت کویر نام دارند. سومین صحرا نیز جازموریان است.
منابع آبی:
دریای خزر - دریای خزر که با وسعت ۴۲۴۲۴۰ کیلومترمربع، به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان شناخته میشود، ۸۵ فوت در زیر سطح دریاهای آزاد قرار دارد. این دریاچه نسبتاً کم‌عمق بوده و در طول قرون، کوچک‌تر شده است. میزان نمک آن به میزان قابل‌توجهی از اقیانوس‌ها کمتر است و به همین دلیل، ماهی‌های بسیاری در آن وجود دارد.
خلیج‌فارس - قسمت کم‌عمق کناره‌ای اقیانوس هند است که در بین شبه‌جزیره عربستان و جنوب شرقی ایران قرار گرفته است. این دریا مساحتی معدل ۲۴۰ هزار کیلومترمربع دارد، طول آن ۹۹۰ کیلومتر و عرض آن از ۳۳۸ کیلومتر تا ۵۵ کیلومتر در تنگه هرمز متغیر است. عنوان خلیج‌فارس نه‌تنها به قسمت خلیج، بلکه به تنگه هرمز و خلیج عمان نیز اطلاق میشود. مهم‌ترین جزایر خلیج‌فارس در سمت ایران عبارتند از: مینو، خارک، هندورابی، کیش، سیری، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، قشم، هنگام، لارک، فارسی، هرمز، لاوان. خلیج‌فارس و کشورهای اطراف آن، حدوداً ۳۱ درصد از نفت جهان را تولید می‌کنند و ۶۳ درصد ذخایر نفت جهان را تشکیل می‌دهند. خلیج‌فارس احتمالاً برای مدت طولانی، ذخیره مهم نفت جهان باقی خواهد ماند.
دریاچه‌ها - دریاچه‌های با آب تازه کمتر در ایران دیده میشوند. در حدود ده دریاچه در کل کشور وجود دارند که بزرگ‌ترین آن‌ها دریاچه ارومیه با مساحت ۳۹۰۰ تا ۶۰۰۰ کیلومترمربع بوده که بسته به فصول سال متغیر می‌باشد و در استان آذربایجان غربی واقع شده است. سپس دریاچه نمک با ۱۸۰۶ کیلومترمربع و آبریز حوض سلطان با 106 کیلوکترمربع در استان مرکزی، دریاچه بختگان با ۷۵۰ کیلومترمربع و دریاچه طشت با ۴۴۲ کیلومترمربع و دریاچه مهارلو با ۲۰۸ کیلومترمربع در استان فارس است.
رودها - چندین رود بزرگ در ایران وجود دارد که از میان آن‌ها تنها رود کارون (890 کیلومتر) قابل کشتیرانی است. رودهای دیگر بسیار تند و نامنظم هستند. بزرگ‌ترین رودهای دیگر عبارتند از: سفیدرود ۷۶۵ کیلومتر؛ کرخه ۷۵۵ کیلومتر؛ ماند ۶۸۵ کیلومتر؛ قره‌چای ۵۴۰ کیلومتر؛ اترک ۵۳۵ کیلومتر؛ دز ۵۱۵ کیلومتر؛ هندیجان ۴۸۸ کیلومتر؛ جوین ۴۴۰ کیلومتر؛ جراحی ۴۳۸ کیلومتر و زاینده‌رود ۴۰۵ کیلومتر. تمامی این رودها فصلی و متغیر هستند.
اسکان شهری:
زندگی شهری در ایران، سابقه زیادی دارد. بیش از ۵۰ درصد جمعیت ایران در شهرهای بزرگ و متوسط ازنظر اندازه زندگی می‌کنند. بزرگ‌ترین شهر ایران، پایتخت آن تهران است. شهرهای بزرگ دیگر عبارتند از: مشهد، شیراز، رشت، اصفهان و تبریز. سایر شهرهای دیگر مثل اهواز، ساری، کرمانشاه، همدان، کرمان، یزد و ... به لحاظ وسعت و جمعیت در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
قومیت‌ها:
پیشینه تاریخی در اسطوره‌های کهن ایرانی به پیدایش بشر میرسد، ولی آغاز تاریخ سیاسی آن از آغاز شاهنشاهی ایران در زمان ماد است. ایران امروزه از قومیت‌های زیادی ازجمله فارس، مازنی، گیلک، لر، آذری، کرد، بلوچ، ترکمن، ترک و عرب و ... تشکیل شده است. در ایران در حدود ۲۰ زبان و ۱۱۰ گویش زبانی رواج دارد و بزرگ‌ترین گروه‌های زبانی ایران را به ترتیب فارسی، آذری، کردی، گیلکی و مازندرانی، بلوچی، لری، عربی، ترکمنی، ارمنی و غیره تشکیل می‌دهند.
زبان رسمی اداری ایران، فارسی است. فارسی یکی از زبان‌های شاخه هندواروپایی است . بر اساس اصل پانزدهم قانون اساسی، کتب درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است. برای شناخت فرهنگ ایران باید به کشورهای مستقلی که در پیرامون ایران هستند، نیز نگریست . افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان و حتی ارمنستان و گرجستان و همچنین عراق و ترکیه و پاکستان همگی کم‌وبیش گوشه‌ای از فرهنگ ایران را به ارث برده‌اند . درمجموع می‌توان عناصر فرهنگ ایرانی را که فراتر از مرزهای جمهوری اسلامی ایران است، به‌اختصار چنین برشمرد:
- زبان
- شعر و ادبیات
- فرهنگ و آداب‌ورسوم
- عید باستانی
- شخصیت‌های اسطوره‌ای و اساطیر
- علم و هنر
- معماری ایرانی
- دین اسلام و مذهب تشیع
اطلاعات عمومی
نام رسمی کشور: جمهوری اسلامی ایران
پایتخت: تهران
زبان رسمی: فارسی
دین رسمی: اسلام
رهبر: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
رئیس‌جمهور: دکتر حسن روحانی
روز ملی: 22 بهمن 1357
مساحت: 240/648/1 کیلومترمربع
جمعیت: بیش از 82 میلیون نفر
واحد پول: ریال
کد بین‌المللی خودرو: IR
دامنه اینترنتی: ir
کد بین‌المللی تلفن: 98+
صادرات: نفت، فرش، میوه، خشکبار (پسته، کشمش، خرما)، پوست و سالامبور، خاویار، محصولات پتروشیمی، منسوجات، پوشاک، محصولات صنایع غذایی
واردات: ماشین‌آلات، صنایع فلزی، مواد غذایی، دارویی، خدمات فنی، فرآورده‌های شیمیایی
تولیدات: نفت، پتروشیمی، نساجی، سیمان و سایر مصالح ساختمانی، محصولات غذایی و فلزی
محصولات کشاورزی: گندم، برنج، غلات، چغندرقند، میوه، دانه‌های روغنی(پسته، بادام، گردو)، پنبه
حمل‌ونقل: راه‌آهن 7286 کیلومتر و طول راه‌های کشور 158000 کیلومتر
بنادر: آبادان، اهواز، بندر شهید بهشتی، بندرعباس، بندر انزلی، بندر بوشهر، بندر امام خمینی، بندر ماهشهر، بندر ترکمن، خرمشهر، نوشهر